Thất diệp nhất chi hoa

• Tên tiếng Việt: Thất diệp nhất chi hoa, độc cước liên, thất diệp nhất chi hoa, thiết đăng đài, chi hoa đầu, tảo hưu, thảo hà xa.
• Tên khoa học: Paris polyphylla Sm.
• Họ: Hành (Liliaceae).
• Công dụng: thanh nhiệt, giải độc, chữa sốt và rắn độc, chữa mụn nhọt, viêm tuyến vú, sốt rét, ho lao, ho lâu ngày, hen suyễn, dùng ngoài thì giã đắp lên những nơi sưng đau.

Cây bảy lá một hoa là một loại cỏ nhỏ, có dạng rất khác biệt, sống lâu năm, thân rễ ngắn, dài chừng 5-15cm, đường kính 2.5-3.5cm rất nhiều đốt, khó bẻm vết bẻ trông như có bột, màu vàng trắng hay xám vàng.

Từ thân rễ nổi lên mặt đất một thân mọc thẳng đứng cao tới 1m, phía gốc có một số lá thoái hoá thành vẩy, bao lấy thân cây. Giữa thân có một tầng lá mọc vòng gồm 3 đến 10 lá, nhưng thường là 7 lá, cuống lá dài 2.5-3cm, phiến lá hình mác rộng, dài 15-21cm, rộng 4-8cm, đầu phiến lá nhọn, mép nguyên, hai mặt nhẵn, mặt dưới màu xanh nhạt, đôi khi có màu tím nhạt.

Hoa mọc đơn độc ở đỉnh cành, cuống hoa dài 15-30cm. Lá đài gồm 5 đến 10, thường là 7, máu xanh lá cây, dài 3-7cm, rời từng cái một trông như lá, không rụng. Số cánh tràng bằng số là đài. Nhụy màu tím đỏ, bầu thường 3 ngăn.

Quả mọng màu tím đen.

Mùa hoa vào các tháng 10-11.

Phân bố

Cây 7 lá 1 hoa thường được tìm thấy ở các vùng núi cao, dưới các tán rừng rậm. Tại Việt Nam cây được tìm thấy các vùng núi Hoàng Liên Sơn, Cúc Phương thuộc Hà Nam, Sa Pa (Lào Cai), Ninh Bình, Sơn Động (Hà Giang), Đà Bắc (Hòa Bình).

Thu hái – Sơ chế

Dược liệu Thất diệp nhất chi hoa có thể thu hái quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm thu hái tốt nhất là vào mùa đông. Khi thu hái cần đào cả rễ cây.

Sau khi thu hái rửa sạch, phơi khô, bảo quản dùng dần.

Bộ phận sử dụng của cây là thân rễ, được thu hái quanh năm.

Thân rễ chứa diosgenin, pennogenin, đường 7 – 9%, 2 glucosid là α-paridin và α-paristyphnin.

Theo y học cổ truyền

Theo đông y, thất diệp nhất chi hoa có vị đắng, hơi cay, tính hơi lạnh, có độc, vào kinh can. Tác dụng chủ yếu của nó là bình suyễn, chỉ khái, xổ hạ, lợi tiểu, tiêu đờm, tức phong định kinh, hoạt huyết tán ứ, tiêu thũng, thanh nhiệt, giải độc.

Theo dân gian, vị tảo hưu (thân rễ của thất diệp nhất chi hoa) có vị ngọt, hơi cay, tính bình không độc. Tác dụng chủ yếu của nó là thanh nhiệt giải độc, chữa sốt và rắn độc, mụn nhọt, viêm tuyến vú, sốt rét, ho lao, ho lâu ngày, hen suyễn.

Theo y học hiện đại

Làm giảm cơn ho hen, cầm ho.

Chiết xuất dược liệu có tác dụng ức chế hoạt tính tinh trùng, cầm máu.

Tác dụng kháng khuẩn, có tác dụng ức chế trực khuẩn lị, E. coli trực khuẩn, thương hàn, tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn dung huyết và não mô cầu.

Tác dụng phòng chống ung thư, ức chế hoạt động của ung thư cổ tử cung (thí nghiệm trên động vật).

Cây bảy lá một hoa có thể dùng uống trong hoặc đắp ngoài. Có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.

Liều dùng khuyến cáo: 4 – 12g dưới dạng sắc uống. Dùng ngoài liều không kể liều lượng.

1. Điều trị rắn độc cắn

Dùng Tảo hưu đắp ngoài đắp ngoài và kết hợp dùng Bán biên liên uống trong.

Sử dụng Tảo hưu 4 – 8g, Thanh mộc hương 4g, nhai sống sau đó uống với nước sôi để nguội. Lại dùng Tảo hưu giã nát với giấm để đắp lên vùng da bị rắn cắn.

2. Chữa ung nhọt gây sưng tấy

Giã nát cây Thất diệp bán liên hoa trộn đều với giấm, dùng đắp ngoài vùng da bị tổn thương.

3. Trị ung nhọt, lao dịch (lao hạch cổ), áp xe vú, quai bị

Sử dụng Tảo hưu 8g, Bồ công anh 40g, sắc thành thuốc dùng uống. Kết hợp với việc dùng ngoài, giã nát đắp lên vùng da tổn thương.

4. Điều trị viêm phế quản mạn tính

Sử dụng viên uống Tảo hưu (bột thuốc sống làm thành viên hoàn), mỗi lần dùng uống 3g, mỗi ngày 2 lần.

Ngoài ra, có thể dùng chiết xuất Tảo hưu làm thành viên hoàn, mỗi viên 0.15 g (tương đương với 1g thuốc sống). Mỗi ngày dùng uống 2 lần, mỗi lần 1 viên.

5. Chữa tuyến vú nam giới có cục sưng u

Sử dụng bột Tảo hưu hòa với mật ong mỗi ngày, mỗi ngày bôi một lần kết hợp dùng uống mỗi ngày một lần.

6. Trị các bệnh viêm não, sốt cao, co giật, sốt rét, hội chứng nhiễm trùng cấp

Sử dụng Thất diệp nhất chi hoa 12g, Bạch cúc 12g, Kim ngân hoa 12g, Mạch môn 8g, sắc nước. Sau đó cho thêm Thanh mộc hương 4g sắc thành thuốc, dùng uống.

7. Chữa xuất huyết tử cung

Sử dụng Tảo hưu chiết xuất, chế thành viên bọc (tương đương với 2 g thuốc sống), mỗi lần dùng uống 2 viên, mỗi ngày uống 3 – 4 viên.

8. Chữa ung thư phổi

Dùng Tảo hưu 40g, Sơn đậu căn 40g, Hạ khô thảo 40g, sắc thành thuốc uống một ngày uống 1 thang, mỗi ngày uống 3 lần.

9. Chữa ho do viêm phế quản

Sử dụng Thất diệp nhất chi hoa, tỳ bà diệp, Hoa cúc bách nhật, mỗi vị 6 g, quả nhót 10g, sắc thành thuốc dùng uống. Mỗi ngày uống 1 thang thuốc, chia thành 3 lần, mỗi lần 60ml, dùng liên tục trong 3 – 5 ngày.

Không sử dụng Tảo hưu cho phụ nữ có thai.

Bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh độ ẩm cao.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Thất diệp nhất chi hoa. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.