lcp

Cây rau mùi


Cây rau mùi hay còn gọi là rau ngò, ngò rí, mùi ta, ngổ, nguyên tuy, hồ tuy, hương tuy, thuộc họ Hoa tán với danh pháp khoa học là Apiaceae. Trong những năm gần đây, Cây rau mùi ngày càng trở nên quen thuộc trên thị trường thực phẩm nước ta. Loại thực phẩm này không chỉ là nguyên liệu dùng để chế nên các món ăn ngon và hấp dẫn mà còn là một vị thuốc Đông y khá độc đáo. Trong y học, Cây rau mùi làm thuốc trung tiện, làm dễ tiêu, kích thích và giúp tiêu hóa.

Mặc dù là một loại thảo dược được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc điều trị bệnh của y học cổ truyền từ hàng trăm năm về trước. Tuy nhiên, việc dùng Cây rau mùi sai cách hoặc không đúng liều lượng có thể gây ra các tác dụng không mong muốn. Vì vậy, để tìm hiểu rõ hơn về những đặc tính của cây Cây rau mùi cũng như tác dụng, cách dùng, lưu ý, hãy cùng Medigo đọc thêm trong bài viết dưới đây.

Thông tin chung

  • Tên tiếng Việt: rau mùi, rau ngò, ngò rí, mùi ta, ngổ, nguyên tuy, hồ tuy, hương tuy.
  • Tên khoa học: Coriandrum sativum L.
  • Họ: Hoa tán (Apiaceae).
  • Công dụng: Làm thuốc trung tiện, làm dễ tiêu, kích thích và giúp tiêu hóa.

Mô tả cây Cây rau mùi

Rau mùi (Coriandrum sativum L.) thuộc họ Hoa tán, được biết đến với những cái tên khác như Rau ngò, Ngò rí, Mùi ta, Nguyên tuy, Hồ tuy…. Rễ cây là rễ cọc, thô, hơi sần, dài trung bình 10cm. Từ rễ chính mọc ra nhiều rễ nhỏ, các rễ rất dễ đứt. Rễ ăn cạn, chịu úng kém.

Cây thân thảo nhỏ, cao khoảng 30 – 60cm tùy chăm bón hoặc đất trồng. Thân cây tròn xốp, có nhiều đốt, ở mỗi đốt mang lá và cành. Tán rộng 20 – 40cm. Vỏ thân màu xanh, hơi tím. Phần gốc có màu sậm hơn phần ngọn, ruột thân màu trắng lốp.

Lá Rau mùi màu xanh, mọc ra từ gốc, có cuống dài. Các lá ở dưới khía thành phiến hình trái xoan, có răng, các lá ở trên xẻ tua. Hoa rau mùi nhỏ, hình tán, có 3 – 5 hoa nhỏ, màu hồng hơi tím,xanh nhạt, hay trắng tùy giống. Hoa có 5 cánh, không đều nhau, có 5 tiểu nhị, 5 lá dài và 2 vòi nhị, còn những tán hoa sau chỉ có hoa đực.

Quả của nó hình cầu, khi còn non màu xanh nhạt, bóng láng, khó ngửi. Khi chín màu vàng rơm hay nâu sáng tùy thứ và có mùi thơm, với một đầu hơi nhỏ còn đầu kia bằng phẳng (người ta hay gọi nhầm đây là hạt vì nó nhỏ, chỉ khoảng 3 – 5mm)

Cây rau mùi

Phân bố, thu hoạch và chế biến

Trên thế giới, Rau mùi với đặc tính dễ thích nghi, phân bố ở nhiều nơi từ vùng Nhiệt đới, Á nhiệt đới, tới vùng Địa Trung Hải, Trung Á. Ở những nơi khí hậu nhiệt đới, cây phát triển tốt, được người ta trồng với quy mô lớn để làm gia vị, chế biến món ăn, làm thuốc và cả lấy tinh dầu mùi.

Tại Việt Nam, cây trồng khắp từ Bắc vào Nam. Nó được trồng bằng quả vào mùa thu đông. Đây là loại cây ưa đất kiềm, mát, dễ hút nước. Đất phải được làm cho tơi xốp và có đủ ánh sáng. Những nơi đất sét dính và nhiều bóng râm không thích hợp cho cây phát triển.

Cây rau mùi

Cây có thể thu hái quanh năm, từ khi trổ bông đến khi quả chín khoảng 25 – 30 ngày. Quả chín tới đâu thu hái tới đó cho khỏi rụng quả. Khi hái thì hái toàn tán, phơi cho khô rồi đập lấy quả, tiếp tục phơi cho khô và bảo quản tránh ẩm. Khi khô, quả mùi mất mùi hôi và trở thành thơm dễ chịu. Phần thân, lá, rễ có thể dùng tươi, hoặc phơi khô để dùng lâu dài.

Bộ phận sử dụng của Cây rau mùi

Người ta dùng toàn bộ cây Rau mùi từ thân, lá, quả, rễ.

Cây rau mùi

Thành phần hóa học

Trong quả mùi có 0,3 đến 0,8, có khi tới 1% tinh dầu. Ngoài ra còn 13-20% chất béo, 16-18% chất protein, 3 8% xenluloza và 13% chất không nitơ. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là 70-90% linalola quay phải (còn gọi là coriandrola, 5% d.pinen, limonen, tecpinen, mycxen, phelandren, một ít geraniola và bocneola).

Trong lá và thân cũng chứa trên dưới 1% tinh dầu.

Tác dụng của Cây rau mùi

Theo y học cổ truyền

Tính chất quả mùi theo tài liệu cổ: Vị cay, tính ôn, có tác dụng phát tán, thúc đậu sởi cho mọc, trừ tà khí, khu phong, long đờm, dùng làm thuốc mạnh dạ dày, tiêu cơm, thông khí ở bụng dưới, lợi đại tiểu trường, sởi, đậu không mọc. Phàm chứng cước khí, kìm sang, sâu răng hôi mồm chớ ăn.

Theo Y học cổ truyền thuốc có tác dụng phát tán thấu chẩn ( giúp sởi đầu chóng mọc), giảm độc làm nhẹ trạng thái nhiễm độc toàn thân ( nhất là đối với bệnh sởi trẻ em), kiện vị tiêu thực.

Theo y học hiện đại

Tây y dùng quả mùi làm thuốc trung tiện, làm dễ tiêu, kích thích và giúp tiêu hóa.

Công nghiệp nước hoa, hương liệu cho chè và rượu mùi dùng nhiều hơn nữa.

Liều lượng và cách dùng Cây rau mùi

Uống trong 4 – 8g.

Dùng ngoài không hạn chế.

Bài thuốc chữa bệnh từ Cây rau mùi

Đậu sởi không mọc: Quả mùi 80g tán nhỏ, rượu 100ml, nước 100ml. Đun sôi, đậy kín tránh bay hơi. Lọc bỏ bã. Phun từ đầu đến chân, trừ mật. Đậu sẽ mọc ngay (kinh nghiệm dân gian).

Đẻ xong cợn sữa: Quả mùi 6g, nước 100ml. Đun sôi trong 15 phút, chia hai lần uống trong ngày.

Mặt có những nốt đen: Quả mùi sắc nước rửa luôn, nốt đen sẽ mất dần.

Lòi dom: Quả mùi đốt hun lấy khói hứng vào nơi dom lòi ra.

Lưu ý khi sử dụng Cây rau mùi

Rau Mùi có thể dùng ăn hằng ngày, sắc nước uống hoặc uống nước ép.

Khi dùng cho một số đối tượng đang dùng thuốc điều trị Tăng huyết áp, đái tháo đường nên cẩn trọng nếu không sẽ dẫn đến sự giảm đường huyết hay huyết áp quá mức. Những người huyết áp thấp, đường huyết thấp, phụ nữ có thai hay những người bị bệnh gan không nên dùng rau Mùi.

Rau Mùi nếu dùng quá nhiều có thể sẽ đưa đến những tác dụng phụ như đau bụng, chóng mặt, buồn nôn,… Một ngày chúng ta chỉ nên sử dụng khoảng 10 – 20gr thân lá không quá 4 – 10gr quả. Và cũng không nên sử dụng liên tục trong thời gian quá dài.

Bảo quản Cây rau mùi

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Cây rau mùi. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.

Thông tin và sản phẩm gợi ý trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể. Xem thêm

pharmacist avatar

Dược sĩ Nguyên Đan

Đã kiểm duyệt

Chuyên khoa: Dược sĩ chuyên môn

Tôi là Nguyễn Hoàng Nguyên Đan, hiện đang là dược sĩ nhập liệu, quản lý lưu kho sản phẩm và biên soạn nội dung THUỐC tại ứng dụng MEDIGO. Với kiến thức đã học tại Đại học Y Dược TPHCM và hơn 4 năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực y dược, tôi mong muốn mang đến cho cộng đồng những kiến thức về thuốc và sức khỏe hữu ích nhất.