lcp

Cúc vạn thọ


Cúc vạn thọ hay còn gọi là Hoàng cúc hoa, Khổng tước thảo, thuộc họ Cúc với danh pháp khoa học là Asteraceae. Cúc vạn thọ là biểu tượng cho hạnh phúc và sức khỏe vĩnh hằng nên thường được dùng để trưng bày trong những ngày Tết. Bên cạnh đó, loài hoa này còn có nhiều tác dụng chữa bệnh và được dân gian tận dụng để trị chứng ho gà, hen suyễn, viêm vú, viêm miệng, đau nhức răng, bỏng, viêm mủ ngoài da.

Mặc dù là một loại thảo dược được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc điều trị bệnh của y học cổ truyền từ hàng trăm năm về trước. Tuy nhiên, việc dùng Cúc vạn thọ sai cách hoặc không đúng liều lượng có thể gây ra các tác dụng không mong muốn. Vì vậy, để tìm hiểu rõ hơn về những đặc tính của cây Cúc vạn thọ cũng như tác dụng, cách dùng, lưu ý, hãy cùng Medigo đọc thêm trong bài viết dưới đây.
 

Thông tin chung

  • Tên tiếng Việt: Cúc vạn thọ, Hoàng cúc hoa, Khổng tước thảo.
  • Tên khoa học: Tagetes erecta L.
  • Họ: Asteraceae (Cúc).
  • Công dụng: Thuốc lọc máu, trĩ ra máu, bệnh đường hô hấp, viêm kết mạc, ho gà, viêm khí quản, viêm hầu họng, viêm răng (Hoa sắc nước uống). Dùng ngoài chữa viêm tuyến mang tai, viêm vú, viêm mủ da.

Mô tả cây Cúc vạn thọ

Cây thảo mọc đứng, cao 0,6-1m, phân nhánh thành bụi có cành nằm trải ra.

Lá xẻ sâu hình lông chim, các thuỳ hẹp, dài, nhọn, khía răng cưa. Đầu hoa toả tròn, rộng 3-4cm hay hơn, mọc đơn độc hay tụ họp thành ngù; lá bắc của bao chung hàn liền với nhau; hoa màu vàng hay vàng cam, mào lông gồm 6-7 vẩy rời nhau hoặc hàn liền nhau. Hoa ở phía ngoài hình lưỡi nhỏ xoè ra, hoa ở phía trong hình ống và nhỏ. Quả bế có 1-2 vẩy ngắn.

Cây ra hoa vào mùa đông cho tới mùa hạ.

Cúc vạn thọ

Phân bố, thu hoạch và chế biến

Phân bố

Cúc vạn thọ có nguồn gốc từ các nước châu Mỹ có khí hậu nhiệt đới. Ở nước ta, cúc vạn thọ được trồng để làm cảnh hoặc mọc dại ở ven đường.

Thu hái – sơ chế

Hoa được thu hái mùa xuân và hè, sau khi hái về đem phơi khô ngoài nắng. Lá thường được dùng tươi và thu hái quanh năm.

Bộ phận sử dụng của Cúc vạn thọ

Hoa, lá và rễ cây được dùng làm thuốc.

Cúc vạn thọ

Thành phần hóa học

Toàn cây chứa 0,01% tinh dầu (ở mẫu khô lên đến 0,06%) có mùi thơm, mà thành phần gồm có d-limonen, ocimen, l-linalyl acetat, l-linalool, tagetone và nonanal. Hoa chứa chất màu là quercetagetin, từ các cánh hoa khô, người ta đã chiết được quercetagitrin và một glucosid của quercetagetin.

Cúc vạn thọ

Tác dụng của Cúc vạn thọ

Theo y học cổ truyền

Tính vị:

Vị đắng, mùi thơm, tính mát.

Quy kinh:

Quy vào kinh Phế và Tâm.

Công năng: 

Trị ho, long đờm và tiêu viêm. Một số tài liệu ghi rằng: Lá cúc có tác dụng giải nhiệt và làm mát phổi, gan; toàn cây trị ho và thông khí; hoa giáng hỏa, thanh tâm và tiêu đờm.

Chủ trị: 

Viêm kết mạc, viêm phế quản, ho gà, đau nhức răng, viêm miệng, viêm vú, viêm hầu, viêm tuyến mang tai, viêm mủ da.

Nhân dân Ấn Độ dùng dược liệu để lọc máu, trị mụn nhọt độc, đau nhức mắt, bệnh trĩ, đau tai.

Ở Campuchia, nhân dân dùng lá để nấu canh hoặc ăn sống.

Theo y học hiện đại

Cúc vạn thọ được dùng để trích xuất thành phần lutein – một chất chống oxy hóa có tác dụng cải thiện sức khỏe thị giác và hỗ trợ điều trị thoái hóa điểm vàng, đục thủy tinh thể và chứng sợ ánh sáng.

Cao lỏng từ rễ có tác dụng tăng nhu động ruột.

Cao từ hoa tươi có tác dụng ức chế vi khuẩn gram dương.

Nước sắc cả cây có khả năng trị giun sán, viêm phổi, nhiễm lạnh và phong tê thấp.

Liều lượng và cách dùng Cúc vạn thọ

Cúc vạn thọ được dùng ở dạng thuốc sắc, chế biến món ăn hoặc dùng ngoài. Liều dùng trung bình từ 10 – 15g.

Bài thuốc chữa bệnh từ Cúc vạn thọ

1. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh hen suyễn

Chuẩn bị: Củ tầm sét, rau cần trôi, thài lài tía, rễ bạch đồng nữ, tinh tre mỡ, nhân trần mỗi vị 10g, cúc vạn thọ 20g.

Thực hiện: Đem các vị thái nhỏ, phơi khô và sắc với 400ml nước còn lại 100ml nước. Chia nước sắc thành 2 lần dùng và uống hết trong ngày.

2. Món ăn giúp duy trì và tăng cường thị lực

Chuẩn bị: Gan gà 50g và hoa cúc vạn thọ 20g.

Thực hiện: Đem cắt nhỏ và nấu thành canh, ăn khi nóng.

3. Bài thuốc chữa bệnh ho gà

Chuẩn bị: Hoa đu đủ đực 10g, đường phèn 20g, húng chanh 10g và hoa cúc vạn thọ 20g.

Thực hiện: Các nguyên liệu đều dùng tươi, đem rửa sạch, để ráo và giã nát cho vào bát. Đường phèn để vào sau cùng và hấp cách thủy trong vòng 15 phút. Để nguội, chắt bỏ bã và dùng nước uống. Chia thành 2 – 3 lần và dùng hết trong ngày.

4. Bài thuốc chữa đau nhức tai, mụn nhọt và chữa vết bỏng nhẹ

Chuẩn bị: Lá cúc vạn thọ tươi.

Thực hiện: Rửa sạch, để ráo và giã nát, đắp lên vết bỏng và mụn nhọt. Nếu bị đau tai, ép lấy nước dùng.

5. Bài thuốc chữa mụn nhọt chưa vỡ

Chuẩn bị: Muối ăn 10 hạt, lá táo ta 15g và lá cúc vạn thọ 10g.

Thực hiện: Đem thảo dược rửa sạch, giã nát với muối và đắp lên vùng da đau nhức. Nên thay 1 lần/ ngày cho đến khi khỏi hẳn.

6. Bài thuốc chữa viêm vú

Chuẩn bị: Lá đại bị, kim ngân hoa và hoa cúc vạn thọ mỗi vị 30g.

Thực hiện: Rửa sạch, để ráo, giã nát và đắp lên vùng ngực sưng đau.

7. Bài thuốc chữa bệnh viêm khí quản và chứng ho gà

Chuẩn bị: 15 hoa tươi.

Thực hiện: Sắc uống, thêm đường vào cho dễ uống.

8. Bài thuốc chữa viêm mủ da, viêm vú và viêm tuyến mang tai

Chuẩn bị: 10 – 15g cây cúc vạn thọ.

Thực hiện: Nghiền nát, hòa với giấm và đắp lên vùng đau nhức.

9. Bài thuốc chữa đau nhức răng, viêm hầu và viêm miệng

Chuẩn bị: 15 hoa tươi.

Thực hiện: Sắc và dùng uống khi còn ấm.

10. Bài thuốc chữa chứng kiết lỵ

Chuẩn bị: Hoa cúc vạn thọ 20g.

Thực hiện: Giã nát trộn với ít đường, sau đó đem hấp trong cơm và dùng uống.

11. Bài thuốc chữa đau nhức răng

Chuẩn bị: Bột cúc vạn thọ.

Thực hiện: Chấm vào chỗ răng đau nhức.

Lưu ý khi sử dụng Cúc vạn thọ

Cần phân biệt cúc vạn thọ với những loại cúc khác.

Phụ nữ mang thai và người có vấn đề sức khỏe đặc biệt nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Bảo quản Cúc vạn thọ

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Cúc vạn thọ. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.

Thông tin và sản phẩm gợi ý trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể. Xem thêm

pharmacist avatar

Dược sĩ Nguyên Đan

Đã kiểm duyệt

Chuyên khoa: Dược sĩ chuyên môn

Tôi là Nguyễn Hoàng Nguyên Đan, hiện đang là dược sĩ nhập liệu, quản lý lưu kho sản phẩm và biên soạn nội dung THUỐC tại ứng dụng MEDIGO. Với kiến thức đã học tại Đại học Y Dược TPHCM và hơn 4 năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực y dược, tôi mong muốn mang đến cho cộng đồng những kiến thức về thuốc và sức khỏe hữu ích nhất.